Methoden en technieken
Ons doel is om orgels en historische instrumenten duurzaam te behouden door gebruik te maken van de meest recente restauratie- en conservatieprocedures. Zo zorgen we ervoor dat deze waardevolle erfgoedstukken de tand des tijds doorstaan.
Ontdek hieronder enkele van de methoden, technieken en materialen die wij toepassen om orgels en klavierinstrumenten in perfecte staat te houden.
​
​Dendrochronologie
Dit gebeurt in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK-IRPA). Het omvat het dateren van hout door middel van het tellen en plaatsen van de jaarringen. Hierdoor kunnen wetenschappers een beeld geven van hoe oud het gebruikte hout werkelijk is. Let op: het wil niet zeggen dat als het hout bijvoorbeeld 400 jaar oud is, dat daarom het orgel zelf ook zo oud is!​
X-ray
Dit wordt vooral gebruikt bij kleine instrumenten. Het dient om de binnenzijde te bestuderen en in kaart te brengen, zonder afbreuk te doen aan het instrument zelf. Je kan dit vergelijken met een CT-scan bij mensen.
Houtsoorten
Dit is een delicate kwestie voor ons. Het kiezen van de juiste houtsoort en de kwaliteit ervan, neemt behoorlijk wat tijd en kennis in beslag. Het is even belangrijk als orgelmetaal, hiermee valt of staat het orgel. Wij gebruiken enkel hout dat windgedroogd is, en afkomstig van betrouwbare leveranciers. Hout dat gedroogd is in een droogoven is geforceerd, en bijgevolg niet geschikt voor instrumentenbouw. De celstructuur is aangetast en dat is microscopisch zichtbaar. Dit kan later grote gevolgen hebben. Bovendien blijven er veel meer zuren in het hout aanwezig, waardoor de kans op loodoxidevorming exponentieel toeneemt.
​​Dierlijke lijmen
Dit zijn lijmen die gemaakt zijn op basis van stoffen van dierlijke oorsprong. Dit kan gaan van beendermeel tot visgraten, pezen en zenuwen. De bekendste soorten dierlijke lijmen zijn: beenderlijm, zenuwlijm, vislijm, hazenlijm, etc. Ze hebben elk hun specifieke eigenschappen en dienen dus voor andere doeleinden. Ze worden veelvuldig aangewend in ons atelier vanwege hun uitermate langdurige betrouwbaarheid en kracht.
Keramiek
Bepaalde onderdelen in orgels zijn gemaakt van porselein, bijvoorbeeld registerschildjes en trekkers. Soms ook andere onderdelen. Dit is voornamelijk decoratief.
Smeedkunst
Vooral onderdelen van de mechaniek zijn soms gesmeed. Dit is uitermate duurzaam en dus zeer geschikt voor onderdelen die intensief bewegen, zoals koppelpedalen in de speeltafel, kantelmechanieken, etc.
​​​​​​​​​​​​​​Brons gieten, staal afharden
Ook tot onze mogelijkheden behoort het gieten van onderdelen in brons en het afharden van staal. Dit gebeurt onder specifieke omstandigheden. Het gieten van brons kan zowel in een vuurvaste gietmal, als op de oude manier: met "Brussels zand". Elke methode heeft zijn eigen karakteristieken en resultaten.
​​Gieten van orgelmetaal
Dit is een zeer belangrijk onderdeel van het orgelmakersproces. Alles begint bij het orgelmetaal: hieruit ontstaan de pijpen en bijgevolg ook de klank. Als dit metaal niet goed is, dan faalt het orgel. Het is een proces dat uitermate accuraat verloopt. Smelttemperaturen zijn héél belangrijk in dit proces. Het is een ware kunst en duurt lang vooraleer iemand dit procedé goed onder de knie krijgt. Het draagt dan ook bij aan de magie van orgelbouw.
Vergulden / verzilveren / vertinnen
Ornamenten worden vaak verguld bij instrumentenbouw. Hierbij zijn ook verschillende procédés mogelijk. Er is de historisch correcte manier en de moderne manier van vergulden (dit geldt ook voor verzilveren en vertinnen). Beiden hebben hun voor- en nadelen. De gebruikte methoden zijn in overleg met de klant te bespreken. Bijna alle objecten zijn verguld-, verzilver-, of vertinbaar.
Houten stemhoorns
Houten stemhoorns worden gebruikt omdat ze minder druk uitoefenen op het pijpwerk in vergelijking met metalen stemgereedschappen. Dit is vooral belangrijk bij de oudste historische orgels, waar het pijpwerk vaak fragiel is en gevoelig voor beschadigingen. Door het gebruik van zelf vervaardigde houten stemhoorns kunnen we de klank van het orgel nauwkeurig afstemmen en het risico van stemschade aan de pijpen beperken.
Intonatie
Het bepalen van de klank en "kleur" van een orgel wordt grotendeels gerealiseerd door het intoneren van het pijpwerk. Hierbij wordt de pijp op een specifieke manier gealtereerd zodat haar klank verandert. Intoneren is een kunst op zich en ook een tijdrovende klus.
Houtbewerkingstechnieken
We gebruiken zowel puur handmatige/ambachtelijke houtbewerkingstechnieken, als machinale, dit alles afhankelijk van de vereisten van het instrument of de klant. Zo integreren wij de nieuwste machines in ons bedrijf, maar doen wij ook continu onderzoek naar historische houtbewerkingstechnieken. Zo maken wij onder andere gebruik van profielschaven, robbelijstmachine (historische variant: 17de-18de eeuw), "rushen" van het hout, roken van eik, etc. Al deze technieken hebben hun voor- en nadelen.​​​​
​​​Robbellijsten maken
Dit is een eeuwenoud procédé dat sinds vele jaren verloren is gegaan. Wij proberen dit procédé terug op de oude/historische manier te voltrekken. Hiervoor hebben we een "machine" vervaardigd, gebaseerd op historische documenten.
Schildertechnieken
Hierbij is ook een grote verscheidenheid aan technieken mogelijk, wij passen o.a. toe: marmertechnieken, het zelf maken van onze verf (zowel tempera- als olieverf), en andere toepassingen op maat van de klant. De beschilderingen van deksels van klavecimbels, clavichorden, luiken van orgels, etc. worden uitbesteed aan een professionele schilder die bekend is met oude en nieuwe technieken.
Laktechnieken
De variatie hierin is ook groot, gaande van het klassieke en mooiste: politoeren, tot in de was zetten (met onze zelf gemaakte was!), beitsen en kleuren van hout, gebruik van stand-oil, Danish oils, etc. We bieden ook de mogelijkheid tot spuitlak en nitro-lak aan.
Politoeren geeft het mooiste, diepste resultaat en haalt het uiterste uit de houttekening naar boven. Het is daarentegen wel duur (zeer arbeidsintensief!) en niet zo krasvast (uitgezonderd een nieuwe variant). Instrumenten die in de was gezet zijn, zijn makkelijker te onderhouden door de klant zelf, hij kan ze gewoon zelf opboenen, doch geeft boenwas niet echt de diepte in het hout weer.
Uitbranden van boorgaten in eikenhout ter voorbereiding op nagels of schroeven
Uitbranden van boorgaten in eikenhout
In de orgelbouw wordt eikenhout vaak gebruikt vanwege zijn duurzaamheid en esthetische kwaliteiten. Bij het voorbereiden van boorgaten voor nagels en schroeven in eikenhout, wordt vaak gekozen voor het uitbranden van deze gaten. Dit proces biedt verschillende voordelen:
-
Versterking van het hout:
Door het uitbranden van de boorgaten wordt het hout rondom het gat verhard. Dit vermindert de kans op splijten of scheuren wanneer nagels of schroeven worden ingebracht. -
Bescherming tegen schimmels en insecten:
Het uitbranden van de gaten helpt ook bij het doden van eventuele schimmels of insecten die zich in het hout kunnen bevinden, wat bijdraagt aan de duurzaamheid van het orgel. -
Betere pasvorm:
Uitgebrande gaten zorgen voor een strakkere pasvorm van nagels en schroeven, wat resulteert in een stevigere constructie en minder kans op losraken na verloop van tijd.
Moderniseren van elektriciteit
De laatste jaren zijn wij ons ook meer en meer gaan toeleggen op het up-to-date brengen van orgels met verouderde elektrische tractuur. Dit houdt in dat de oude elektriciteit vervangen wordt door moderne materialen en hulpmiddelen. Dit kan gaan van:
-
het vervangen van oude magneten door nieuwe magneten (er zijn bijv. types die de mechanische tractuur nabootsen!), nieuwe bekabelingen.
-
het volledig vernieuwen met een pc en setzer. Dit zijn de meest moderne snufjes, hierbij is de "sky de limit". De organist kan zijn registerkeuze op voorhand opslaan, zo heeft hij geen registranten meer nodig om de registers manueel te trekken bij concerten. Er kan ook een touchscreen worden voorzien. De verbinding van de speeltafel met het orgel kan in sommige gevallen zelfs draadloos.​
​
-
het reinigen en terug in orde brengen van kabels, oude elektrische schakelborden, contacten, etc.
​
Stevens speeltafel vóór verbouwing
Stevens speeltafel ná verbouwing
Kom nog meer te weten over ons bedrijf:
-
Wie zijn wij en wat doen wij?
-
De ontstaansgeschiedenis
-
​Onze filosofie
-
​Onze medewerkers
-
Duurzaamheid
-
Multimedia
-
Publicaties en links